PTO (Power Take-off) Nedir ?

PTO / Yavru Şanzımanlar, Ticari araçlar, damperli kamyonlar, vinçler, çöp arabaları gibi araçlarda, araç üstü ekipmanlarının çalıştırılması için gerekli olan enerjiyi ana şanzımanından alarak ekipmanlara aktaran dişli kutularıdır.

Ticari araç üreticileri, araç üstü ekipmanlarının gereksinim duyduğu bu enerjiyi, ana şanzıman üzerinden karşılayabilmek için, ana şanzıman tasarımlarında belirledikleri bazı dişlileri özelleştirerek PTO montajına uygun hale getirirler. Bundan dolayı, neredeyse  her araç için farklı bir PTO çıkışı bulunur ve her çıkış için özel bir PTO model gereksinimine ihtiyaç duyulur. Bu sebeple doğru PTO/Yavru Şanzımanı tespit etmek çok önemlidir. Aksi takdirde hem ana şanzıman dişlileri hem de PTO zarar görebilir ve istenmeyen sonuçlara yol açabilir.

Büyük güç gerektiren çoklu ekipman çalışma durumlarında, ana şanzıman üzerinde yer alan dişlinin aktardığı güç yeterli gelmeyebilir. Bu tarz durumlarda Ara Şanzıman olarak adlandırılan daha büyük bir PTO çeşidi kullanılır. Ara Şanzımanlar, araç şasesine monte edilerek, ekipmanlara sağlayacağı yükü araç ana güç şaftı üzerinden temin eder. Sitemizde Ara Şanzımanları kendi konu başlığı altında detaylı olarak incelememize devam edeceğiz.

Not:
- PTO / Yavru şanzıman seçimi için detaylı bilgim yok. Uygun PTO modellerini sayfanızdan nasıl bulabilirim?
- Aracınızın üzerindeki şanzıman etiketinin üzerinde yazan kodu(ZF S6 35- MO 35 S 5 - ALLISON 1000- EATON 8209- HEMA 542 vb.) sağ üstte bulunan arama motoruna tamamını yada 3 hanesini yazmanız durumunda aracınız için uygun olan PTO modelleri listelenecektir.

PTO/Yavru Şanzıman Hangi Alanlarda Ve Araçlarda Kullanılır?

- İtfaiye araçlarında, yol temizleme araçlarında ve su pompalarının kullanıldığı araçlarda
- Çekici kamyonlarında ve ağır malzeme taşımak için vinç kullanımında
- Çöp arabalarının ekipmanlarının çalıştırılmasında
- Tanker gibi sıvı taşıyıcılarının, sıvı aktarımı için emiş ve püskürtme sağlanmasında
- Damperli kamyonların damperlerinin kullanımında  
- Vidanjör gibi delici ekipmanların çalışmasında
- Traktörün için balya bağlama makinesi gibi ekstra güç gerektiren çiftçilik ekipmanlarının kullanımında
-İnşaat endüstrinde kullanılan hafriyat kamyonları ve beton mixerlerinde

PTO / Yavru Şanzıman Görevleri

PTO/Yavru Şanzımanlar, şanzıman üzerinden güç çıkışı sağlamakla birlikte daha birçok avantaja da sahiptirler bunlar kısaca;
PTO / Yavru Şanzıman Güç Çıkış Kontrolü: PTO / Yavru Şanzıman Sürücünün ekipmanı istediği zaman açıp kapamasına olanak verir. PTO kontrol mekanizması araç özellikleri göz önüne alınarak Havalı, Mekanik ya da Vakumlu olabilmektedir.
PTO / Yavru Şanzıman Devir Kontrolu: PTO Şanzıman üzerinden alınan dişli devrinin ihtiyaca göre yükseltilmesi ya da düşürülmesini sağlayarak, araç ekipmanının en verimli şekilde kullanılmasına olanak sağlar.
PTO / Yavru Şanzıman Tork Kontrolü: Yavru Şanzıman Dişli üzerinden alınan gücün devir/tork oranları ile birlikte kuvvetlendirilmesini sağlar.
PTO / Yavru Şanzıman Devir Yönü Kontrolü: PTO’lar, Ana şanzıman dişlisinden alınan devir yönünün araç ekipmanının istediği yönde olmasını sağlar.
PTO / Yavru Şanzıman Çoklu Çıkış Opsiyonu: Yavru Şanzımanlar gerekli olunan durumlarda tek bir dişliden alınan gücün birden fazla ekipmanı çalıştırması için PTO çıkışlarının arttırılmasına olanak sağlar.
PTO / Yavru Şanzıman Bağlantı konum değişikliği: PTO’lar araç üstü ekipmanlarının Araç PTO bağlantı noktasına sığmadığı durumlarda özelleştirilmiş PTO’lar kullanılarak PTO çıkışı ve Ekipmanın, Şanzıman bağlantı bölgesinden farklı bir yer ve açı ile bağlanabilmesine olanak sağlar.

Yavru Şanzıman Türleri

Yavru Şanzımanlar sadece bir dişli ile gücü, şanzımandan dışarı taşıyan küçük bir dişli kutusundan başlayarak, özelleşmiş gücü devri çıkış sayısını arttıran dişli kutularına kadar birçok türevi olan ünitelerdir.
Yavru Şanzımanlar birçok farklı tür ve çeşide ayrılır bunlar:
-Bağlantı yeri olarak; kuyruktan, yandan veya motordan
-Dişli sayıları olarak; tek dişli ya da çift dişli
-Devreye alma şekli açısından; pneumatic, mekanik, vakumlu ve elektrikli olarak bir çok türe ayrılabilir.

Bağlantı yeri açısından yavru şanzımanlar (PTO’lar)

Kuyruktan: Bir çok şanzıman üreticisinin desteklediği bu bağlantı noktası ile PTO çıkışları aracın arka kısmına bakacak şekilde şanzımanın arkasından yer alır. Takılan PTO’lar gerek duydukları gücü şanzıman içinde yer alan bir mil vasıtası ile alarak bu gücü ve deviri ekipmanların talepleri doğrultusunda değiştirerek ekipmanlara aktarır.
Yandan Bağlantı: Birçok Uzakdoğu araç üreticisinin tercih ettiği bu bağlantı noktası şanzımanın yanlarında yer alıp, güçlerini şanzıman içerisinde yer alan özel bir dişli üzerinden temin ederler.
Motordan: Bu tarz PTO’lar, araç motoruna bağlanarak çalışmaktadır. Araç motoru her zaman çalışır durumda olduğundan, motor PTO’ları araç motoru durmadığı müddetçe durdurulamazlar. Üreticiler bu çıkışları verimli kullanabilmek ve çıkışı kontrol edebilmek için
kavramalı balatalar, hidrolik pompa ve ventil sistemleri kullanarak çözümler oluşturabilirler.

Dişli Sayılarına Göre Yavru Şanzımanlar (PTO’lar)

PTO seçiminde, aracın yapacağı işin gereksinimini doğrultusunda kullanılacak dişli seçimi kritik rol oynamaktadır.

Tek dişli:
Tek dişli PTO’lar da olan sabit aktarım hızına sahiptir ve dişli aktarım oranı 1:1 olarak uygulanır herhangi bir hız ve güç değişikliği olmadan aldığı gücü direkt olarak ara elemana aktarır.
Çift Dişli:
İhtiyaç olunan duruma göre Çift dişli PTO/yavru şanzımanlarda Hıza ihtiyaç olunan durumlarda, aktarım oranı ve hız artarken, tork ve güç düşer. Güce ihtiyaç olunan durumlarda ise hız düşer, tork ve güç artar.

Kontrol Sistemleri Açısından Yavru Şanzımanlar (PTO’lar)

Pneumatic Kontrollü: Birçok yeni nesil ticari araçta yer alan ve basınçlı hava sistemi vasıtası ile devreye alınan PTO’lardır.  Dişlilerin birbirine geçerek devreye alınması için gereken güç pneumatic sistemden alınır. Kullanımı rahat, verimli ve hata yapma olasılığı en düşük sistemdir.

Mekanik Kontrollü: Genellikle orta ve küçük ebatlı ticari araçlarda kullanılan bu kontrol sistemi, araçta pneumatic hava sistemi olmaması durumunda kullanılmaktadır. Güç bir mekanik kol yardımı ile fren kablosu benzeri metal bir kablo üzerinden 2 dişlinin birbirine bağlanarak şanzıman gücünün ekipmana aktarılması ile sağlanır.

Vakum Kontrollü: Pneumatic hava sistemi olmayan araçlarda, mekanik kablonun yeterince uzatılamaması, aracın köşe noktalarından kolayca döndürülememesi gibi sebeplerden ötürü gelen talepler üzerine bir çözüm olarak sunulan bu sistemde, dişlilerin bir birine geçmesi için gerekli olan güç, araç fren sistemini kontrol eden vakum sisteminden elde edilir. Bir T konnektör ile alınan vakum, PTO hava tüpüne bağlanarak, dişlilerin birbirine geçmesi sağlanılır. Burada pneumatik sistemden ayrılan temel fark, pneumatik sistemde hava tüpü itilerek, vakum sisteminde de çekilerek devreye alınır. Vakum kontrollü PTO’ların vakum sisteminin bağlantısı araç fren sistemine müdahale gerektirdiği için mutlaka profesyonellerce yapılmalıdır.

Elektrik Sistemli PTO’lar: Bu tarz PTO’lar bir elektromıknatıs ile devreye alınmaktadır. Genelde elektronik sistemde meydana gelen aksaklıklardan ötürü verimli kullanılamayan bu sistem, fiyat performans oranı sebebi ile rağbet görmeyen bir sistemdir.